Vrijheid in het Hoofd
8 november 2025 t/m 31 januari 2026
stadscafe de Observant, Stadhuisplein 7 Amersfoort
De verzwegen geschiedenis van Indische Nederlanders
“Sommige verhalen zijn jarenlang verzwegen. Niet altijd omdat men niet wilde vertellen, maar omdat er soms geen ruimte voor was.”
In een lichte woonkamer in het midden van het land zit een man gebogen over een tafelkleed, zijn handen bezig met het aanwijzen van de tekeningen gemaakt door kamp bewoners in het “jappenkamp”. Het is een van de vele stemmen in het project Vrijheid in het Hoofd
Verborgen verhalen zichtbaar maken
Foto expositie & podcasts
te zien en te horen van 8 november 2025 t/m 31 januari 2026
in stadscafe de Observant, Stadhuisplein 7 Amersfoort
Vrijheid in het Hoofd brengt verhalen naar voren die lang zijn meegedragen, vaak in stilte. In veel Indische families is weinig gesproken over de oorlogsjaren, de kampen, het verlies van thuis en de komst naar Nederland. Voor de eerste generatie was zwijgen een manier om verder te kunnen. Toch leeft die geschiedenis door — in herinneringen, in lichamen, in families.
Voor deze serie sprak Riekje Hoffman, zelf tweede generatie Indische Nederlander, met mensen die hun herinneringen nog altijd dichtbij dragen. De gesprekken zijn met aandacht vastgelegd en geproduceerd door Tom de Wit (SDGHUB) die deze in podcast vorm op YouTube heeft gezet. Niet om trauma opnieuw te openen, maar om ruimte te geven aan wat lange tijd niet gehoord werd.
Tegelijkertijd maakt fotograaf Ellen Kolff, ook 2e generatie Indische Nederlander een serie portretten. In haar beelden zien we de kracht, de kwetsbaarheid en de stilte achter de ogen. Geen theatrale emoties, maar echte nabijheid — een blik die blijft hangen.
Samen vormen de verhalen en portretten een uitnodiging om stil te staan, te luisteren en te erkennen: sommige geschiedenissen worden niet vergeten, ook als ze lang verzwegen waren
Stemmen die lang zwegen
Veel van de geïnterviewden vertellen voor het eerst hun verhaal. Over de kampen. Over verlies en ontheemding. Over opnieuw beginnen in een land dat hen niet vanzelfsprekend welkom heette.
“Sommige verhalen zijn jarenlang verzwegen,” zegt Hoffman. “Niet omdat men niet wilde vertellen, maar omdat er vaak geen ruimte voor was.”
De tentoonstelling toont portretten, handgeschreven documenten, familiearchieven en objecten zoals het tafelkleed van Arie den Hond, gemaakt in een Japans interneringskamp. Stof waarin een collectief geheugen is vastgelegd.
Emoties en onverwachte vondsten
Tijdens de gesprekken kwamen bijzondere verrassingen boven water, zoals:
- Een tafellaken met getekende episodes van medegevangenen van de dagelijkse taken en gebeurtenissen
- Een zelfgemaakte jaarkalender, elke maand getekend door een ander kampleden.
- Poëzieboekjes, documenten, foto’s van boten – kleine objecten met groot erfgoed.
- Een stuiver met een gat, ooit aan een ketting van dergelijke Indische munten, die het leven redde van een gevangen genomen vader. Met die stuiver kon hij voedsel kopen.
- Ondeugende acties als kind, die tijdens de verplichte middag slaap uit het raam te klom om buiten op avontuur te gaan.
Maar soms ook persoonlijke ontdekkingen: zoals een geïnterviewde die een nicht bleek te zijn van de Tielman Brothers, waarbij in de film “ Anak Indie” een vlieger als eerbetoon aan de overledene (broer van geïnterviewde Connie) die plots terugkwam herinneringen losmaakte. Daarop kwamen er dozen met “vergeten” papieren en tekeningen van Roel en Connie naar boven. Waar de kinderen en kleinkinderen ook in geïnteresseerd waren.
Herinneringen aan mooie vrolijke onbezorgde tijden en minder leuke herinneringen. De overstap naar Nederland en het nieuwe leven.
Een ruimte om te geven en te ontvangen
Vrijheid in het Hoofd nodigt uit tot reflectie. Wat betekent vrijheid werkelijk? Wie krijgt de ruimte om een verhaal te delen? En wat vraagt het om echt te luisteren?
Maar ook de vrijheid nemen om er niet over te willen of te kunnen vertellen! Vrijheid in het hoofd om te kunnen vergeten.
De tentoonstelling benadrukt: vrijheid is meer dan een politiek begrip. Het is de ruimte om te mogen zijn, om gehoord te worden – en om zelf te luisteren. Tussen generaties, tussen culturen, tussen mensen.
Luister naar de stemmen zelf
Naast de fotografie zijn er podcasts. Daarin hoor je de stemmen van de geportretteerden zelf. Soms zacht, soms breekbaar, maar altijd geladen met betekenis. Het project schept ruimte om te spreken, te luisteren en stil te staan bij wat was – en bij wat nog altijd doorwerkt.
Thematiek: zwijgen en herinneren
Na de oorlog was Nederland vooral gericht op wederopbouw. Voor verhalen van nieuwkomers was weinig plaats. Velen zwegen – uit noodzaak of omdat er geen gehoor was.
Toch komen herinneringen los bij herkenning van details of gebeurtenissen. Dan ontstaan ook lachende momenten, verhalen van vóór de oorlog. Maar onvermijdelijk komen ook de kampjaren voorbij: de verschillen in beleving, de rauwe herinneringen, de veerkracht van sterke moeders die hun kinderen door deze tijd heen sleepten. En de afwezige vaders, vaak gesneuveld of ver weg, die een blijvende leegte nalieten.
Vrijheid in het Hoofd is mogelijk gemaakt door:
